Pierwsza wizyta u psychoterapeuty: co warto wiedzieć

Być może właśnie rozważasz skorzystanie z psychoterapii i zastanawiasz się, czego możesz spodziewać się na pierwszej wizycie u psychoterapeuty.

W tym wpisie znajdziesz najważniejsz informacje na temat pierwszego spotkania z psychoterapeutą, które pomogą Ci się do niego przygotować.

Na czym polega pierwsza wizyta u psychoterapeuty?

Pierwsze sesje u psychoterapeuty to tzw. sesje diagnostyczne.

W niektórych przypadkach terapeuta może postawić diagnozę już na pierwszej wizycie, szczególnie jeśli Twój problem jest dobrze zdefiniowany i oczywisty. Jednakże w bardziej skomplikowanych przypadkach, gdzie problemy są wieloaspektowe lub istnieje potrzeba dodatkowych badań lub oceny, proces ten może trwać dłużej.

Czy psychoterapeuta może postawić diagnozę?

Tak, ale warto zauważyć, że tylko niektórzy terapeuci mają uprawnienia do oficjalnego diagnozowania zaburzeń psychicznych, na przykład licencjonowani psycholodzy kliniczni, psychiatrzy i niektórzy inni specjaliści w dziedzinie zdrowia psychicznego. Mogą wystawić diagnozę nozologiczną, polegającą na identyfikacji choroby lub zaburzenia na podstawie objawów i wyników badań, w oparciu o system klasyfikacyjny. W Polce obowiązuje ICD-10 (International Classification of Diseases).

Czy to oznacza, że jak pójdę do psychoterapeuty, to wyjdę z diagnozą?

Oczywiście nie każdy klient ma postawione rozpoznanie choroby psychicznej czy zaburzeń. Wiele osób zdrowych decyduje się na terapię psychologiczną z różnych powodów.

Jednak jeśli terapeuta rozpozna objawy lub potrzebna jest bardziej specjalistyczna ocena, może zasugerować konsultację z psychiatrą lub innym specjalistą medycznym w celu postawienia diagnozy i ewentualnego leczenia farmakologicznego. W takim przypadku diagnoza nozologiczna może być potrzebna, ale nie jest to reguła w przypadku każdej terapii psychologicznej.

Inną sprawą jest diagnoza problemowa, która odnosi się do procesu identyfikowania konkretnych problemów, trudności lub wyzwań, z którymi borykasz się w swoim życiu. Polega na wspólnym określeniu obszarów życia , które stanowią źródło Twoich trudności, cierpienia lub dyskomfortu. Mogą to być różne problemy, takie jak trudności w relacjach interpersonalnych, stres, lęki, trudności w radzeniu sobie z emocjami, problemy w pracy lub szkole, problemy z samopoczuciem, itp.

O co zapyta Cię psychoterapeuta podczas pierwszej wizyty i dlaczego?

1. Przed pierwszą wizytą zastanów się, jaki jest Twój problem, dlaczego zwracasz się do terapeuty i dlaczego akurat teraz – czy wydarzyło się coś, co skłoniło Cię do szukania pomocy, czy może Twój problem narasta od dłuższego czasu.
2. Jakie masz oczekiwania dotyczące terapii – pomoże to terapeucie zrozumieć i urealnić oczekiwania oraz dostosować plan terapeutyczny do Twoich potrzeb i możliwości. Dzięki temu możemy skoncentrować się na celach, które są realistyczne i osiągalne.
3. Psychoterapeuta może zapytać o Twoją sytuację życiową, zawodową, rodzinną, co pozwoli lepiej zrozumieć kontekst, w którym funkcjonujesz obecnie. To daje pełniejszy obraz Twojego życia i może pomóc w zidentyfikowaniu czynników, wpływających na Twoje trudności.
4. Dzieciństwo i historia rodziny – przeszłość rzutuje na teraźniejszość. W dzieciństwie tworzą się bardzo silne wzorce i przekonania, które mogą przyczyniać się do Twoich aktualnych problemów. Na przykład, mogą wpływać na Twoje obecne relacje i zachowania. Terapeuci pytają o przeszłość, aby lepiej zrozumieć, czy masz doświadczenia, które mogą wymagać specjalnej uwagi lub leczenia.
5. Przeżyte doświadczenia traumatyczne – znalezienie się w sytuacji zagrażającej życiu, np. wypadek komunikacyjny, ciężka choroba, udział w katastrofie lub bycie jej świadkiem, doświadczenia z dzieciństwa, takie jak przemoc domowa, nadużycia, zaniedbanie, utrata bliskiej osoby, rozwód rodziców, mogą pozostawić trwałe piętno na psychice. Identyfikacja tych traum jest ważna dla zrozumienia źródeł obecnych problemów zdrowia psychicznego i emocjonalnego.
6. Pytania o dotychczasowe korzystanie z pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej. Jeśli jesteś pod opieką psychiatry i bierzesz leki – powiedz o tym terapeucie. Wiedza o przyjmowanych lekach pozwoli lepiej dopasować metody pracy terapeutycznej, uwzględniając wpływ leków na Twoje samopoczucie i funkcjonowanie psychiczne.
7. Może paść pytanie o używanie alkoholu i innych substancji zmieniających nastrój, aby zdiagnozować lub wykluczyć uzależnienie, co umożliwi podjęcie właściwych kroków diagnostycznych i interwencyjnych, wpływających proces zdrowienia klienta.
8. Podczas wywiadu diagnostycznego psychoterapeuta może pytać o sprawy seksualne, zwłaszcza jeśli są one istotne dla problemów, z którymi się zgłaszasz. Mogą to być pytania o doświadczenia seksualne, włączając w to ewentualne traumatyczne przeżycia, nadużycia seksualne lub inne negatywne doświadczenia związane z seksualnością, orientację seksualną, tożsamość płciową, problemy związane z seksualnością np. w kontekście relacji itp. Pytania te są zadawane w sposób wrażliwy i profesjonalny, z szacunkiem dla prywatności i komfortu klienta. Celem jest zrozumienie, w jaki sposób sfera seksualna może wpływać na ogólne funkcjonowanie emocjonalne i psychologiczne oraz jakie problemy lub trudności mogą być istotne dla terapii.

Dlaczego terapueci zadają takie pytania i czy musisz na nie odpowiedzieć?

Może to wyglądać dość strasznie. Ale pamiętaj – nie musisz odpowiadać na wszystkie pytania psychoterapeuty. Ważne jest, respektowanie swoich granic. Masz prawo decydować, jak wiele informacji chcesz udostępnić. Być może uważasz, że to zbyt intymne, jest za wcześnie i musisz nabrać zaufania, być może zbyt bolesne.

Jednak warto pamiętać, że terapeuci nie zadają pytań tak po prostu z ciekawości, ale aby lepiej zrozumieć Twoją sytuację i potrzeby. Odpowiedzi na nie mogą pomóc w opracowaniu spersonalizowanego planu leczenia i skuteczniejszej terapii.

Jeśli jednak nie czujesz gotowości, aby odpowiedzieć na konkretne pytanie, możesz to powiedzieć terapeucie. Terapeuta powinien szanować Twoje granice i pracować z Tobą w tempie, które jest dla Ciebie odpowiednie.

A co, jeśli nie wiem, o czym mówić?

Zdarza się, że przed wizytą masz mnóstwo tematów, jesteś przygotowany, ale gdy siadasz w fotelu, okazuje się, że nie wiesz, o czym masz mówić. Możesz czuć zagubienie i frustrację. Nie martw się. Terapeuta jest przygotowany na różne reakcje. Pozwól mu poprowadzić sesję i pokierować rozmową.

Żeby uniknąć stresu związanego z „pustką w głowie”, możesz spisać sobie na kartce zagadnienia, które chcesz poruszyć.

Jakie pytania możesz Ty zadać psychoterapeucie?

1. Pytanie o kwalifikacje i doświadczenie – to bardzo ważne, ponieważ w Polsce nie ma regulacji prawnych dotyczących zawodu psychologa i psychoterapeuty, co wiąże się z tym, że psychoterapię można legalnie prowadzić bez żadnego doświadczenia.
2. Czy psychoterapeuta korzysta z regularnych superwizji, czyli spotkań z osobą wykwalifikowaną i doświadczoną, aby omawiać swoją pracę, interwencje terapeutyczne, zrozumienie klientów oraz wyzwania terapeutyczne. Istotą superwizji jest zapewnienie jakości pracy terapeutycznej, etycznej opieki nad klientem oraz zachowanie profesjonalnego rozwoju.
3. Jak długo trwa terapia i jakich efektów można się spodziewać?
4. Jakie metody stosuje – w zależności od nurtu, np. w poznawczo-behawioralnym terapeuta może być bardziej dyrektywny, terapia ustrukturyzowana lub w humanistycznym – terapeuta będzie zachęcać do samodzielnego odkrywania rozwiązań, stawiając na autonomię i wzmacnianie wewnętrznych zasobów. W terapii systemowej terapeuta może zaś skoncentrować się na dynamice relacji w rodzinie lub otoczeniu społecznym klienta, w celu zrozumienia i zmiany wzorców interakcji.
5. Ile czasu zajmie terapia – czy jest to terapia krótkoterminowa z określoną liczbą sesji, i/lub czasem trwania, czy długoterminowa?
6. Czy musisz się specjalnie przygotowywać do sesji, np. czy zadawane będą prace domowe?
7. Jak będą monitorowane postępy psychoterapii?

Kontrakt terapeutyczny – co to takiego?

Kontrakt terapeutyczny nie jest formalnym dokumentem prawnym. Jest to umowa zawarta między terapeutą a klientem, która ma na celu uregulowanie zasad współpracy w ramach terapii. Większość z nich wynika z etycznych standardów praktyki terapeutycznej.

Co może zawierać kontrakt?

1. Czas i częstotliwość terapii: Określenie częstotliwości spotkań terapeutycznych i długości trwania terapii. Zazwyczaj sesje indywidualne odbywają się raz w tygodniu, w określonym dniu i godzinie i trwają 50 minut.
2. Zasady poufności: Potwierdzenie, że informacje przekazywane podczas terapii są poufne i będą traktowane z pełnym szacunkiem do prywatności klienta. Ważne, aby terapeuta objaśnił sytuacje, kiedy może złamać zasady poufności. Jedną z nich jest obowiązek zgłoszenia organom ścigania informacji o planowanym lub popełnionym przestępstwie, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że przestępstwo może zagrażać życiu lub zdrowiu osób trzecich. Także jeśli terapeuta uzna, że klient znajduje się w bezpośrednim niebezpieczeństwie samookaleczenia lub samobójstwa, może podjąć działania mające na celu ochronę życia klienta, w tym skontaktowanie się z odpowiednimi służbami ratunkowymi lub bliskimi klienta.
3. Zasady płatności: Omówienie ceny sesji terapeutycznej oraz zasad płatności, a także polityki anulowania i przekładania spotkań.
4. Granice relacji terapeutycznej: Określenie kwestii dotyczących komunikacji poza sesjami terapeutycznymi, przyjazdów i wyjazdów klienta oraz wszelkich innych kwestii, które mogą być istotne dla relacji terapeutycznej.
5. Zasady postępowania w przypadku nagłych sytuacji: Ustalenie procedur postępowania w przypadku nagłych sytuacji, takich jak kryzysy emocjonalne, samobójcze myśli, czy inne pilne potrzeby klienta.

Kontrakt terapeutyczny może być spisany lub ustalony ustnie.

Naruszenie kontraktu nie ma żadnych konsekwencji prawnych, a jego zawarcie przede wszystkim pomaga w budowaniu zaufania, jasności i efektywności procesu terapeutycznego.